Dieta specyficznych węglowodanów - SCD
W dzisiejszych czasach, obok farmakoterapii, coraz większe nadzieje na leczenie pokłada się w prężnie rozwijającej się dietetyce. Zasady żywienia odpowiednio dostosowane do jednostki chorobowej zarówno zwiększają efekty farmakoterapii jak i zapobiegają nawrotom niektórych jednostek chorobowych po przebytym leczeniu. Jedną z metod leczenia żywieniowego jest SCD.
Dieta specyficznych węglowodanów (ang. Specific Carbohydrate Diet, SCD) to rodzaj restrykcyjnego leczenia żywieniowego, które ogranicza podaż:
- disacharydów (dwucukrów) – składających się z 2 cząsteczek cukrów prostych, np. laktoza, sacharoza, maltoza, izomaltoza,
- polisacharydów (wielocukrów, węglowodanów złożonych) – składających się z więcej niż 2 cząsteczek cukrów prostych, np. skrobia.
Niektóre z nich zostały jednak określone jako tolerowane. Dobrze przyswajalne produkty z zawartością polisacharydów to nasiona roślin strączkowych, m.in. suszona fasola, soczewica, groszek. Przed obróbką termiczną należy moczyć je przez 10-12 godzin. Wodę, której używamy do moczenia nasion należy wylać, gdyż zawiera nietolerowane węglowodany wypłukane z nasion. Niewielkie ilości tych produktów można spróbować wdrożyć po 3 fazie SCD. Skrobia zawarta w ziarnach, ziemniakach i kukurydzy, ze względu na swą budowę, podlega wykluczeniu przez cały czas prowadzenia SCD.
Produkty, które należy wykluczyć to m.in.:
Dopuszczalne są produkty niskofermentujące oraz monosacharydy (cukry proste). Potrawy i produkty dozwolone w SCD są niskoprzetworzone i lekkostrawne. Umożliwiają regenerację błony śluzowej jelit poprzez zredukowanie ilości patogenów w jelicie w fazie INTRO i stopniowe wprowadzanie nowych produktów niskofermentujących (fazy 1-4).
Faza INTRO bazuje na podaży rozcieńczonych soków, bulionów (oraz warzyw i mięsa w nich ugotowanych), galaretek, potraw z jaj kurzych, kaczych, perliczych lub przepiórczych (jeśli nie występują nietolerancje lub alergie) oraz na tłuszczach o właściwościach przeciwzapalnych.
Właściwe fazy diety specyficznych węglowodanów (1-4) polegają na wdrażaniu nowych produktów. Wprowadzanie nowych elementów pojedynczo przez 2-3 dni pozwala ocenić reakcję jelit na nowy produkt spożywczy oraz podjąć odpowiednie kolejne kroki, a mianowicie:
- Jeśli żadne dolegliwości nie są widoczne ze strony przewodu pokarmowego, należy kontynuować wprowadzanie produktów;
- Jeśli skutkiem kilkukrotnego wprowadzenia nowego pożywienia jest nasilenie dolegliwości jelitowych – należy wycofać produkt na określony czas.
Główną zasadą wykorzystaną w diecie specyficznych węglowodanów jest czas wchłaniania sacharydów w przewodzie pokarmowym. Cukry proste wchłaniają się znacznie szybciej z jelita do krwi, aniżeli dwu- i wielocukry. Disacharydy i polisacharydy są dłużej trawione i trudniej wchłaniane przez jelita.
Wydłużenie czasu pasażu jelitowego powoduje, że stają się pożywką dla bakterii (zarówno komensalnych jak i patogennych), które znajdują się w dalszych odcinkach jelit. Znaczne ilości ów sacharydów powodują przerost mikrobioty bakteryjnej i grzybiczej. Dochodzi do nadprodukcji toksyn, co następnie prowadzi do powstawania stanu zapalnego w jelicie. Opisany ciąg przyczynowo – skutkowy pokazuje słuszność podaży węglowodanów prostych w celu zatrzymania namnażania patogenów poprzez ich wygłodzenie i przywrócenie fizjologicznej równowagi mikrobioty jelitowej.
Wskazania do diety SCD
Biorąc pod uwagę mechanizm działania diety specyficznych węglowodanów na jelita, zaburzeniami, które są wskazaniem do jej stosowania są:
Dieta specyficznych węglowodanów ukazała autyzm z nieco innej perspektywy – ze strony przewodu pokarmowego. Dzisiejsza medycyna postrzega układ pokarmowy jako szeroko rozumiany mechanizm warunkujący m.in. dysfunkcje immunologiczne i neurologiczne związane z autyzmem.
Powszechnym wnioskiem wśród badaczy jest związek między autyzmem a zaburzeniami metabolicznymi przewodu pokarmowego. Terapia dietetyczna z zastosowaniem SCD może złagodzić objawy neurologiczne i jelitowe. Natomiast poparta farmakoterapią i suplementacją po prawidłowym przebadaniu niedoborów może być drogą do wyleczenia zaburzeń oraz prowadzić do eliminacji objawów ze spektrum autyzmu. Dzięki zastosowaniu diety wiele dzieci autystycznych jest w stanie powrócić do zdrowia i prawidłowo funkcjonować w środowisku.
Reasumując, dieta specyficznych węglowodanów bazuje na podaży wyselekcjonowanych węglowodanów, które minimalizują procesy trawienne, są łatwo wchłaniane z jelit do krwi i nie powodują przerostu mikrobioty jelitowej. Kiedy mikrobiota zmniejsza swoją liczebność z powodu braku pożywienia, spada ilość toksycznych produktów pochodzenia bakteryjnego i/lub grzybiczego i tym samym uwalnia jelita od czynników nasilających stan zapalny. Nadmierna ochrona błony śluzowej nie jest potrzebna, więc zmniejsza się produkcja śluzu, co umożliwia prawidłowe wchłanianie węglowodanów i tym samym ponowne fizjologiczne odżywienie wszystkich komórek organizmu, w tym komórek tworzących układ odpornościowy.
Aktywny, fizjologicznie odżywiony układ immunologiczny jest w stanie zwalczać nadmierną ilość patogenów w jelitach – równowaga jelitowa zostaje przywrócona, błona śluzowa zregenerowana a dolegliwości neurologiczne związane z dysbiozą – wyciszone.
Źródła:
1.Brown, Amy C., and Minakshi Roy. „Does evidence exist to include dietary therapy in the treatment of Crohn’s disease?.” Expert review of gastroenterology & hepatology 4.2 (2010): 191-215.
2.Gottschall, Elaine. Breaking the vicious cycle: intestinal health through diet. Kirkton, Ont.: Kirkton Press, 1994.
3.Wahlqvist, Mark L., et al. „The effect of chain length on glucose absorption and the related metabolic response.” The American journal of clinical nutrition 31.11 (1978): 1998-2001.
4.Cohen, Stanley A., et al. „Clinical and mucosal improvement with specific carbohydrate diet in pediatric Crohn disease.” Journal of pediatric gastroenterology and nutrition 59.4 (2014): 516-521.
5.Haas, Sidney V. „The value of the banana in the treatment of celiac disease.” American Journal of Diseases of Children 28.4 (1924): 421-437
6.Skrzydło-Radomańska, Barbara, and Jakub Wronecki. „Czy mikrobiotę jelitową można skutecznie modyfikować?” Gastroenterologia 10.4 (2018): 123-134
7.Gottschall, Elaine. „Digestion-gut-autism connection: the specific carbohydrate diet.” Medical Veritas 1.11 (2004): 261-271.
8.Williams, Brent L., et al. „Impaired carbohydrate digestion and transport and mucosal dysbiosis in the intestines of children with autism and gastrointestinal disturbances.” PloS one 6.9 (2011): e24585.
9.Kawicka, Anna, and Bożena Regulska-Ilow. „How nutritional status, diet and dietary supplements can affect autism. A review.” Roczniki Państwowego Zakładu Higieny 64.1 (2013).