fbpx

Moje konto

Szukaj
Close this search box.
Facebook Youtube Instagram

+48 501 756 971

Szara, jesienna pogoda, zimno niosą ze sobą uczucie przygnębienia. Czy wiemy, co powoduje, że ludzie są podatni na sezonowe zaburzenia afektywne? Czy znamy sposoby ich leczenia?
Syndrom SAD

Nadejściu jesieni czy zimy może towarzyszyć wyraźne poczucie zimowego smutku. Mogą temu towarzyszyć następujące odczucia:

  • brak energii,
  • zmniejszona radość w do tej pory sprawiających przyjemność czynnościach,
  • potrzeba większej ilości godzin snu,
  • problem ze wstawaniem z łóżka.

    • Dla około 2 do 8% osób w krajach położonych na wyższych szerokościach geograficznych, takich jak Kanada, Dania i Szwecja (ale oczywiście dotyczy to także Polski) objawy te są tak poważne, że osoby te nie są w stanie normalnie pracować ani funkcjonować.

    Choroba afektywna sezonowa (ChAS)
    Cierpią na szczególną formę dużej depresji, wywołanej zmianami pór roku, zwaną chorobą afektywną sezonową (ChAS) – po angielsku SAD Syndrome. Niestety polskie tłumaczenie nazwy nie oddaje tej drobnej subtelności.
    ChAD to szczególny typ nawracających zaburzeń nastroju
    Głównie depresji, pojawiający się cyklicznie w okresie jesienno-zimowym, ustępujący wraz z nadejściem wiosny lub wczesnego lata. Wyróżnia się kilka podtypów choroby afektywnej sezonowej (ChAS), w Polsce występuje ona głównie jako tzw. depresja zimowa.

    Oprócz epizodów depresyjnych ChAS charakteryzuje się różnymi objawami, w tym:

    -> hipersomnią – przewlekłym niewyspaniem i ekstremalnie wysokim apetytem na węglowodany, co może prowadzić do przybierania na masie ciała.

    W przeciwieństwie do dużej depresji, w której pacjenci cierpią na zaburzenia snu i utratę apetytu, ChAS był czasami błędnie uważany za „lżejszą” wersję depresji, ale w rzeczywistości jest to po prostu inna wersja tej samej choroby.

    „Ludzie, którzy naprawdę cierpią na smutek, są tak samo chorzy jak ludzie z poważnymi zaburzeniami depresyjnymi” — mówi Brenda McMahon, badacz psychiatrii z Uniwersytetu w Kopenhadze.
    „Będą mieli niesezonowe epizody depresyjne, ale najczęstszą przyczyną jest czynnik sezonowy. Jednak ważne jest, aby pamiętać, że ten stan jest spektrum i jest o wiele więcej osób, które mają to, co nazywamy sub-syndromem ChAS”.
    Sub-syndrom ChAS
    Około 10-15% populacji ma sub-syndrom ChAS. Osoby te zmagają się z jesienią i zimą i cierpią na wiele takich samych objawów, ale nie mają klinicznej depresji. A na półkuli północnej aż jedna trzecia z nas może cierpieć na „zimową chandrę”, kiedy czujemy się apatyczni, nie interesujemy się rzeczami, które wcześniej zajmowały naszą uwagę, jesteśmy regularnie zmęczeni.
    Z czym możemy powiązać ChAS?
    Ewolucja to jedna z teorii wyjaśniających, dlaczego wystepują takie uwarunkowania. Około 80% osób cierpiących na smutek to kobiety, szczególnie te we wczesnej dorosłości. U starszych kobiet częstość występowania smutku spada. Naukowcy są zdania, że ten wzorzec jest powiązany z cyklami behawioralnymi naszych starożytnych przodków.
    „Ponieważ dotyka tak dużą część populacji w łagodnej lub umiarkowanej formie, wiele osób w tej dziedzinie uważa, że ChAS jest pozostałością po naszej przeszłości, związanej z oszczędzaniem energii” – mówi Robert Levitan, profesor w Uniwersytet w Toronto.
    „Dziesięć tysięcy lat temu, w epoce lodowcowej, ta biologiczna tendencja do spowolnienia w okresie zimowym była przydatna. Zwłaszcza dla kobiet w wieku rozrodczym, ponieważ ciąża jest bardzo energochłonna. Ale teraz mamy 24-godzinne społeczeństwo, oczekuje się, że będziemy aktywni przez cały czas i jest to uciążliwe. Nie wiemy jednak, dlaczego niewielka część ludzi doświadcza tego tak poważnie, że jest całkowicie niezdolna do funkcjonowania”.
    Uważa się, że zaangażowanych jest wiele różnych systemów w naszym organizmie. W tym niektóre z głównych neuroprzekaźników w mózgu związanych z motywacją, energią i organizacją naszych 24-godzinnych rytmów dobowych. „Wiemy, że dopamina i norepinefryna odgrywają kluczową rolę w tym, jak budzimy się rano i jak energetyzujemy mózg” – mówi Levitan. Uważa się, że jeden szczególny hormon – melatonina – który kontroluje nasze cykle snu i czuwania, jest „opóźniony w fazie” u osób z ciężką postacią ChAS, co oznacza, że jest wydzielany o niewłaściwych porach dnia.
    Gdzie leży przyczyna?
    A może serotonina?

    Gdy zimą jest mniej światła, sieć ta nie jest wystarczająco aktywna. Jeśli ktoś cechuje się tym, że jest bardziej podatny. Jego poziom serotoniny w mózgu spada. Do takiego stopnia, że zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia epizodu depresyjnego.

    Inny szczególnie interesujący system dotyczy serotoniny – neuroprzekaźnika, który reguluje lęki, szczęście i nastrój. Coraz więcej dowodów z różnych badań obrazowych i badań na gryzoniach sugeruje, że układ serotoninowy może być bezpośrednio modulowany przez światło. Naturalne światło słoneczne ma różne długości fal i jest szczególnie bogate w światło na niebieskim końcu widma. Kiedy komórki w siatkówce znajdującej się z tyłu naszego oka zostaną oświetlone tym niebieskim światłem. Przekazują sygnał do małego centrum w mózgu. Zwanego jądrem nadskrzyżowaniowym, które integruje różne bodźce czuciowe. Kontroluje nasze rytmy okołodobowe. Całość jest połączona z innym ośrodkiem zwanym jądrem szwu w pniu mózgu. Jest on źródłem wszystkich neuronów serotoninowych w całym mózgu.
    Serotonina może również wyjaśniać, dlaczego kobiety są o wiele bardziej podatne na ChAS niż mężczyźni. Istnieje ścisły związek między estradiolem, głównym żeńskim hormonem płciowym, a transporterem serotoniny. Istnieje hipoteza, iż wahania poziomu estradiolu w pewnych fazach, takich jak dojrzewanie lub poród, mogą wpływać na sposób produkcji serotoniny.
    Populacja odporne na ChAS
    Niektóre populacje wydają się być szczególnie odporne na ChAS, przykładem jest Islandia. Uważa się, że może to być uwarunkowane genetycznie –kiedy przeprowadzają się do miejsc o wysokim wskaźniku smutku, takich jak Kanada, ich wskaźniki są znacznie niższe niż u ich rówieśników. Jedna z hipotez mówi – ponownie – o możliwym powiązaniu z serotoniną. Istnieją różne warianty genu, który kontroluje zachowanie transportera serotoniny. Jeden konkretny wariant występujący u odpornych osób faktycznie powoduje, że ich ciała zwiększają produkcję serotoniny w okresie zimowym.
    Leczenie

    Dla osób ze spektrum ChAS dostępne są różne metody leczenia, z których najbardziej popularna to terapia jasnym światłem – czyli sztuczny sposób stymulowania neuroprzekaźników w mózgu. Ważne jest przy tym stosowanie specjalnego filtra ultrafioletu. Może to umożliwić osobom z ChAS wcześniejsze rozpoczęcie dnia a przez to – unikanie nadmiernego spania. Stosowanie terapii światłem może być skuteczne w łagodzeniu objawów u około 80% pacjentów. Szczególnie tych ze zwiększonym apetytem na węglowodany i objawami nadmiernej senności. U osób z ciężkimi epizodami i ciężką postacią ChAS może być konieczne połączenie terapii światłem z terapią przeciwdepresyjną.

    Lekarze psychiatrzy namawiają pacjentów, aby unikali niektórych z wielu alternatywnych terapii dostępnych na rynku. Jak na przykład zatyczki do uszu emitujące światło do mózgu.

    Suplementacja
    Nie zapominamy jednak o suplementacji, która może również być dobrym dodatkowym elementem terapii całościowej – jak chociażby griffonia, melatonina oraz cynk.
    Bibliografia
    https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2017/oct/30/sad-winter-depression-seasonal-affective-disorder