Czy wiecie, że nasz mózg bardzo lubi i potrzebuje równowagi? Dotyczy to wszystkich sfer życia – nawet TEMPERATURY. Nawet najmniejsze wahania/zmiany pogody wywołują reakcję stresową. Dlatego nasz najważniejszy narząd posiada wiele różnych zabezpieczeń, które mają za zadanie utrzymać optymalną temperaturę dla pracy narządu. Badania pokazały, że objętość mózgu w zależności od pory roku zmiana się nawet o 8%.
Człowiek jest organizmem stałocieplnym, utrzymującym średnio 36,6 stopni Celsjusza
Temperatura mózgu różni się o 2-4 st. C., w zależności od miejsca, w którym byśmy ją zmierzyli. Móżdżek jak i hipokamp są wyjątkowo wrażliwe na wzrost temperatury. Wahania w temperaturze mózgu można wyjaśnić tym iż mózg jako narząd, który działa na pełnych obrotach cały czas, wykazuje wysoki metabolizm tlenowy (tutaj niezwykle ważna jest stała temperatura). W związku z tym narząd ten będzie poniekąd „wyłączał/wyciszał” pewne części po to, aby utrzymać niższą temperaturę tam gdzie jest to możliwe. W tym miejscu warto zaznaczyć, że niższe temperatury mózgu, są ogólnie pożądane -> wykazują działanie neuroportcyjne. Homeostaza i allostaza to dwa główne procesy, które biorą udział w utrzymaniu stałej temperatury ciała.
Proces, który ma za zadanie utrzymać równowagę wewnątrz organizmu wobec zmieniających się warunków zewnętrznych. Pole przedwzrokowe przyśrodkowe (MPOA) w podwzgórzu odbiera informacje o temperaturze narządów oraz skóry i w zależności od tego, czy temperatura jest wysoka, czy niska włączają są mechanizmy regulujące. Należą do nich: pocenie się, dreszcze, odpływ krwi do skóry oraz reakcje regulujące metabolizm w brunatnej tkance tłuszczowej.
Allostaza to proces, który uruchamiany jest, gdy sytuacja robi się poważna/krytyczna. Nasz organizm ma problemy, bo na zewnątrz jest zbyt gorąco. Człowiek nie jest wstanie za pomocą homeostazy utrzymać bezpiecznej stałej temperatury. Uruchamiane są mechanizmy behawioralne oraz układ dopaminergiczny (dopamina) przy asyście układu współczulnego (katecholaminy), które zmuszają nas do działania np. zmiany otoczenia.
„Podgrzany mózg” – o co chodzi?
Co dzieje się dalej -> aby ratować sytuację mózg zastosuje brutalne sposoby przerwania tego stanu tzn. doprowadza do zaśnięcia czy nawet śmierci.
To wszystko, o czym przed chwilą przeczytaliście dzieje się z mózgiem, w sytuacji gdy narażony jest on na bardzo wysoką temperaturę otoczenia. Hipertermia oddziałuje na transporter dopaminy – zwiększając jej poziom (wysoki poziom może być przyczyną uszkodzenia dróg neuronalnych).
Gdy temperatura mózgu jest za wysoka może dojść do arboryzacji tzn. wzrostu łączności synaptycznej między neuronami, nasilając przepływ informacji. Dochodzi wtedy do „przepalenia” nieodwracalnego uszkodzenia struktur mózgowych.
Niesie to za sobą ryzyko wystąpienia udaru słonecznego. Badacze wskazują 39,9 stopni Celsjusza, jako graniczną temperaturę, w której mózg może sprawnie funkcjonować. Przebywanie w wyższych temperaturach może spowolnić nasze odruchy, zaburzyć koncentrację i efektywność wykonywanej pracy.
Wysoka temperatura mózgu jest sytuacją stresową dla naszego narządu. W związku z tym wszystkie procesy zostają ukierunkowane na konkretny cel, jakim jest utrzymanie homeostazy. Pozostałe procesy zostają spowolnione. To powoduje, że powrót do pełnej sprawności narządu zajmie więcej czasu. Nie będziemy mogli od razu funkcjonować z taką samą efektywnością jak wcześniej.
Wysoka temperatura oddziałuje na cały mózg w tym na hipokamp (struktura odpowiedzialna między innymi za pamięć), powodując zmniejszenie jego objętości. Możemy domyśleć się jakie będą tego konsekwencje = zaburzania w procesach pamięciowych.
Niestety naukowcy coraz częściej sygnalizują, że wzrost katecholamin, dopaminy i serotoniny (do którego dochodzi chociażby, gdy przebywamy w środowisku, w którym panują bardzo wysokie temperatury), może prowadzić do rozwoju stanów lekowych czy depresji. Odpowiednie ilości tych trzech neuroprzekaźniki są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów w mózgu. Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego.
Co się dzieje z mózgiem w przypadku hipotermii (bardzo niskiej temperatury)?
Gdy stan z niską temperaturą będzie utrzymywał się bardzo długo zarówno homeostaza jak i allostaza nie będą wydajne. Spadek temperatury mózgu poniżej 28 stopni Celsjusza to hipotermia. Jak się objawia? Dochodzi do spowolnienia pulsu (spowolnienie przepływu krwi), występują skurcze mięśni, zawroty głowy, ból rąk i nóg, źrenice nie reagują na światło, pojawia się niepokój i dezorientacja.
Nie tylko bardzo wysokie, jak i bardzo niskie temperatury są niebezpieczne dla naszego mózgu. Dotyczy to również nagłych zmian (dużych różnić) temperatury. Nagła i duża zmiana temperatury mózgu może doprowadzić do udaru (szczególnie u osób obciążonych nadciśnieniem tętniczym).
Czy mózg jest wrażliwy tylko na zmiany temperatury?
Otóż nie! Ciśnienie jest równie istotne, ale co gorsze nie mamy tak dużego wpływu na to, żeby sobie z tymi zmianami ciśnienia poradzić. Nie wystarczy zejść ze słońca i schować się w chłodniejszym pomieszczeniu (jak w przypadku bardzo wysokich temperatur powietrza).
Wysokie ciśnienie + wysoka temperatura = zaburzona praca mechanizmów neuroprotekcyjnych. Prowadząc do powstania złogów amyloidalnych w mózgu (to skupisko białek, które stanowią barierę/przeszkodę w prawidłowej komunikacji neuronalnej). Konsekwencją odkładania się złogów amyloidalnych może być wystąpienie choroby Alzheimera.
Jak chronić nasz mózg przed niebezpiecznymi temperaturami?
Nie wiem czy znacie osoby, które gorzej znoszą przejścia z jednej pory roku w drugą tzn. „pogodynki”. Takie osoby naprawdę będą odczuwały bardziej skutki nagłych zmian pogody. Organizm oczywiście w końcu zaadoptuje się do nowych okoliczności, ale potrzebuje na to czasu. Co może się dziać z organizmem w czasie przesilenia: może wystąpić zmęczenie, senność, osłabienie, bóle głowy, zaburzenia koncentracji i skupienia, rozdrażnienie, niepokój, zwiększa się ryzyko infekcji, zmniejsza się odporność na stres.
Unikać ekspozycji na wysokie temperatury i słońce Powolna aklimatyzacja do panujących temperatur Ochrona głowy przed promieniowaniem słonecznym Odpowiednie nawodnienie (woda + elektrolity) Schładzanie organizmu od zewnątrz
